سه جاذبه کهن گردشگری زرتشتیان یزد

3 جاذبه کهن یزد از آتش 1500 ساله تا زیارتگاهی میان کوه

زرتشتیان یکی از کُهن‌ترین ساکنان ایران و دین آن‌ها یکی دین آن‌ها کُهن‌ترین دین زنده در کشور است. زرتشتیان به خداوند یکتا- اهورامزدا- اعتقاد دارند و پیرو پیامبر ایرانی زرتشت هستند. دین آن‌ها  مَزدَیَسنا یا به شکل عمومی دین زرتشتی خوانده می‌شود. برخی منابع زمان زندگی زرتشت را  «258 سال پیش از اسکندر» یا «5000 سال پیش از خشایارشا» دانسته‌اند، با این همه بر اساس تخمین‌های جدید به نظر می‌رسد این پیامبر ایرانی 1000 سال پیش از مسیح ظهور کرده است.

اوستا مهم‌ترین کتاب دینی زرتشتیان است. این کتاب گاتاها، سروده‌های زرتشت که به شرح جنبه‌های گوناگون دین بهی می‌پردازد را نیز شامل می‌شود.

فارغ از نگاه مذهبی زرتشت، دین و کتاب او از منظر تاریخی نیز برای ما ایرانیان اهمیت بسیاری دارد. از شاهنامه فردوسی تا آثار ادبی معاصر ردپای زرتشت، دین و فرهنگ برآمده از او در تمام طول تاریخ ایرانیان وجود دارد. تا پیش از ظهور اسلام دین زرتشتی و روحانی‌های آن نقشی مهم در حکومت داشتند و به همین واسطه تاثیر مضاعفی بر فرهنگ، معماری و دیگر بخش‌های جامعه ایرانی می‌گذاشتند.

به همین بهانه نگاهی داریم به چند مُورد از جذاب‌ترین جاذبه‌های تاریخی زرتشتی ایران که در یزد متمرکز است، شهری که می‌توان امروز آن را مرکز زرتشتیان ایران دانست.

آتشکده زرتشتیان یزد

یکی از برجسته ترین و شناخته شده ترین جاهای دیدنی زرتشتیان یزد، آتشکده یزد است که مقصد اصلی بسیاری از گردشگرانی است که به یزد می‌روند. واقعیت این است که آتشکده یزد این روز ها به یکی از محبوب ترین جاذبه های گردشگری این شهر تبدیل شده است. در این آتشکده شما می توانید مکان های مختلف مخصوص آیین زرتشتیان را مشاهده کنید.

در زمان ساسانیان سه آتشکده بسیار معروف در ایران وجود داشت یکی از این آتشکده ها به نام آذرفرنبغ شناخته می شود که اکنون بقایای آن در نزدیکی شهر لارستان استان فارس با نام کاریان وجود دارد. پس از حمله اعراب آتش این آتشکده به آتشکده های دیگری منتقل شد و در نهایت برای حفظ آن به سمت استان یزد برده شد و در طول چند قرن در یزد و اردکان و روستاهای اطراف آن‌ها نگهداری می شد و حتی مدتی نیز در یک غار قرار گرفت.

این آتش- که آتش وهرام یا بهرام نامیده می‌شود- نهایتا به شهر یزد آورده شد و در خانه یکی از موبدان قرار گرفت، تا اینکه در سال 1313 خورشیدی ساختمان فعلی آتشکده یزد به همت پارسیان هندوستان بنا شد. شایان ذکر است که آتش آتشکده، به گونه ای نیست که به چوب نیاز نداشته باشد و روزی چند بار توسط موبدان به روی آن چوب گذاشته می شود.

ساختمان اصلی آتشکده بر روی سکویی به ارتفاع 21 متر قرار گرفته که برای رفتن به داخل باید از پله ها عبور کرد. ساختمان اصلی به گونه ای طراحی شده که بتواند بیشترین نور را از خورشید دریافت کند. همچنین آب این مجموعه در گذشته از آب انبار، پاکنه و راه قنات تامین می شده است. این ساختمان یکی از زیبا‌ترین و روحانی‌ترین ساختمان‌های یزد است. نمای بیرونی این آتشکده می‌تواند از جاهای دیدنی یزد در پاییز باشد.

دخمه زرتشتیان یا برج سکوت

در شهر یزد دخمه های باستانی مختلفی وجود دارد که قدمت آنها به زمان حکومت ساسانیان باز می گردد. در حال حاضر شما می توانید در ۱۵ کیلومتری شهر یزد یک دخمه متعلق به زرتشتیان را مشاهده کنید که با نام برج خاموش یا برج سکوت شناخته می شود. این دخمه در سال ۱۳۸۱ به لیست آثار ملی ایران اضافه شده است و از جاذبه‌های گردشگری جذاب یزد است.

دخمه یکی از شیوه های تدفین در ایران باستان به ویژه در میان زرتشتیان است. ایرانیان باستان اعتقاد داشتند که نباید آب، باد، خاک و آتش را آلوده کنند از همین رو در تاریخ ایران مردگان را به روش‌های مختلفی هم‌چون دخمه‌گذاری دفن می‌کردند. زرتشتیان بر روی کوهی بیرون از شهر دیوار بلندی می‌کشیدند، میان این کوه چاهی حفر می کرده اند، و مردگان را در اطراف این چاه به صورت دایره ای می گذاشتند، در نهایت نیز استخوانهای باقیمانده را در داخل چاه می ریخته اند و روی آن را با مواد ضد عفونی می پوشاندند.

در نزدیکی این دخمه ها سازه خشت و گلی محقری در دو طبقه وجود داشت که دارای چند اتاق برای انجام مراسم دینی بعد از فوت اشخاص بوده و در این میان یکی از این اتاق ها به سوزاندن جسدها اختصاص داشت. سطح داخلی دخمه نیز به صورت پهنه گردیست که با سنگ فرش تمامش مفروش شده و با نوارهای دایره ای به سه قسمت تقسیم شده که قسمت انتهایی مخصوص مردها، قسمت میانی مربوط به خانم‌ها و قسمت داخلی مخصوص مردان است. جالب است بدانید که در هر دخمه، 4 میخ بزرگ، 36 میخ متوسط و 360 میخ کوچک را در زمین دخمه می‌کوبیدند و همچنین پنجره کوچکی به منظور رساندن نور به اجساد از شب اول تا شب سوم بعد از مراسم، در دیوار دخمه تعبیه می‌کردند. این نور را آتش سوزها که در ساختمانی مجاور دخمه ساکن بودند، با روشن کردن آتش در یکی از اطاق های محل زندگیشان تامین می کردند.

دلیل این کار این بود که زرتشتیان اعتقاد داشتند روح 3 روز همراه بدن باقی می ماند و آن ها با درست کردن آتش می خواستند فرد مرده در تاریکی و تنهایی نباشد. یکی از این گوردخمه ها در 15 کیلومتری جنوب شرقی یزد در منطقه صفائیه بر بلندای تپه ای بلند به نام کوه دخمه قرار داشته و به دخمه زرتشتیان، برج خاموشان و یا برج سکوت شهرت دارد که هر ساله گردشگران زیادی از آن دیدن می کنند.

البته قابل توجه است که بدانید نزدیک 50 سال است که زرتشتیان مردگان خود را دفن می کنند و دخمه گذاری به دلایل برخی مشکلات به طور کامل منسوخ شده است.

زیارتگاه پیر نارکی

زیارتگاه پیر نارکی تیجنگ، بین دره‌های زنجیر و گیگون تفت قرار گرفته و از سه طرف، با کوه محصور شده است. پیر نارکی، یکی از قدیمی‌ترین زیارتگاه‌های زرتشتیان ایران و جاذبه‌های گردشگری یزد است که یک چشمه آب نیز از آن جاری است. هرساله، گردشگران زیادی به این منطقه می‌روند و به همین دلیل، زرتشتیان اتاق‌های خشتی فراوانی به نام «خیله» و به سبک معماری سنتی برای اسكان زائران ساخته‌اند که خود از جاذبه‌های این زیارتگاه است.

این زیارتگاه از سه جهت توسط کوه محصور شده و یکی از خاص ترین جاهای دیدنی زرتشتیان یزد است. نکته جالب دیگر این است که قدمت این زیارتگاه باستانی به زمان حمله اعراب به ایران و فرار دختر یزدگرد سوم به این منطقه باز می‌رسد.